AKCİĞER KANSERİ Erkeklerde en sık görülen kanser çeşidi olan akciğer kanseri, kadınlarda da sigara kullanımının artmasıyla beraber giderek daha sık görülmektedir. Avrupa Birliği ülkelerindeki tüm kanser olguları içerisinde %21'lik paya sahip olan akciğer kanseri, aynı zamanda hastalığa bağlı yüksek ölüm oranı nedeniyle kansere bağlı ölümlerin %29'undan sorumludur. Amerika Birleşik Devletleri'nde 1991 yılı verilerine göre, kadın ve erkeklerde kansere bağlı ölümler arasında 1. sırada yer alan bu hastalık, kanser tedavisinde kaydedilen bütün gelişmelere rağmen önemini ve yerini korumaktadır. En sık görülen kanser türlerinden biri olan akciğer kanseri, büyük oranda sigara kullanımına bağlı olarak geliştiğinden aynı zamanda önlenebilir tek kanser türü olarak tanımlanabilir. Yapılan bir çok araştırmada sigara kullanımındaki artışa paralel olarak sıklığını arttıran bu hastalığın, sigara karşıtı kampanyaların başarılı olduğu ülkelerde sigara kullanımındaki azalma ile birlikte insidansının azaldığı saptanmıştır. AKCİĞER KANSERİ GELİŞİMİ İÇİN RİSK FAKTÖRLERİ Akciğer kanseri ile ilişkili birçok risk faktörü tanımlanmış olmakla birlikte bunların en önemlisi sigara kullanımıdır. Akciğer kanseri olgularının yaklaşık %80-85'inde sigara hastalıktan sorumlu tutulmaktadır. Özellikle squamous hücreli akciğer kanseri ve küçük hücreli akciğer kanseri ile sigara kullanımı arasındaki sebep - sonuç ilişkisi çok iyi tanımlanmıştır. Günlük tüketilen sigara miktarı ve tiryakilik süresi ile akciğer kanseri olasılığı arasında doğrusal ilişki bulunmaktadır. Yani daha fazla sigara içenlerde akciğer kanseri riski sigara içmeyenlere veya az sigara içenlere göre artmaktadır. Sigara kullanımının dışında bazı metal ve kimyasal maddelere mesleksel maruziyet, asbest teması, radon gazı, genetik bazı faktörler, radyasyon, önceden geçirilmiş bazı akciğer hastalıkları ve beslenme alışkanlıkları da akciğer kanseri için risk faktörleri olarak sayılabilir. Örneğin ailesinde akciğer kanseri olan bireylerde akciğer kanseri görülme olasılığı biraz daha fazladır. Özellikle ailede akciğer kanseri öyküsü ile birlikte sigara kullanımı, riski daha da arttırmaktadır. Yine akciğer tüberkülozu, interstisyel fibrozis, büllöz amfizem ve doku harabiyeti ile seyreden diğer bazı akciğer hastalıklarında ortaya çıkan nedbe dokusu akciğer kanseri gelişimi için bir zemin oluşturabilir. Mezotelyoma(akciğer zarı kanseri) için bilinen en önemli risk faktörü olan asbest maruziyeti, aynı zamanda akciğer kanseri riskini de arttırmaktadır. AKCİĞER KANSERİ BELİRTİLERİ Akciğer kanseri belirtileri lokal belirtiler ve akciğer dışı belirtiler olmak üzere 2 grupta incelenebilir : Lokal belirtiler doğrudan akciğere yerleşen tümörün ve onun bölgesel lenf bezlerine metastazlarının ortaya çıkardığı öksürük, balgam çıkarma, nefes darlığı, göğüs, omuz, kol veya sırt ağrısı, kan tükürme, ses kısıklığı, yüz ve boyunda şişme, hışıltılı solunum gibi belirtilerdir. Ancak hastalığın başlangıç döneminde olguların büyük çoğunluğunda belirti yoktur. Birçok olguda ise öksürük erken bir belirti olmakla birlikte hastaların büyük çoğunluğu sigara kullandığından öksürüklerinin sigaraya bağlı olduğunu düşünerek hekime başvurmazlar. Bu nedenle uzun süren (3 haftadan uzun) öksürük varlığında veya önceden varolan öksürüğün karakterinde bir değişme ortaya çıktığında, örneğin öksürükle birlikte balgamla karışık kan gelmesi gibi durumlarda mutlaka kontrolden geçmek gerekir. Akciğer kanserinin akciğer dışı belirtileri, tümörün diğer organlara metastazlarına bağlı olabildiği gibi tümörden salınan bazı immünolojik ve hormonal maddelere bağlı da olabilir. Metastaz belirtileri organa özgü olup örneğin kemik metastazlarında ağrı, beyin metastazında bilinç bozukluğu, kasılmalarla seyreden nöbet, görme bozuklukları olabilir. Metastaz belirtilerinin dışında iştahsızlık, kilo kaybı, kuvvet kaybı, halsizlik, ateş gibi şikayetler olguların birçoğunda görülebilir. Ayrıca özellikle küçük hücreli akciğer kanserinde tümörden salınan bazı hormonal maddelere bağlı olarak parmaklarda çomaklaşma, deri lezyonları, nörolojik tablolar, kan tablosunda bozulma gibi bulgular olabilir. AKCİĞER KANSERİ NASIL ÖNLENEBİLİR ? Basit ama en önemli basamak hiç bir zaman sigara içmemek veya içiyorsanız hemen bırakmanızdır. Akciğer kanser vakalarının % 90´ sebebi sigara içimidir. Sigara kullanan bir kişi sigarayı bıraktığında 10 yıl sonra ancak hiç içmemiş kişilerin konumuna gelebilir. Sigara içicilerinde üst gastrointestinal sistem kanserleri (ağız,farenks,larenks, özafagus) görülme riskini arttırmaktadır. Ayrıca mesane, böbrek,kalın barsak,ve serviks kanseri oluşumunda önemli rol oynar. Sigara koroner kalp hastalığı, bronşit,anfizem, inme riskini de artırmaktadır. Kendinizde akciğer riskini azaltmak istiyorsanız yapacağınız en önemli şey sigarayı bırakmanızdır. Şunu unutmayın ki akciğer kanserinin % 20´ si hiç sigara kulanmamış kişilerde görülebilmektedir. Sigara içmeyenler, sigara içen yakınlarının, arkadaşlarının sigara dumanına maruz kalmamaları için onlara kibarca sigaralarını uygun yerlerde (oda veya bina dışında) içmelerini rica etmelidirler. AKCİĞER KANSER RİSKİNİ AZALTAN BEŞ BASAMAK 1. BASAMAK: SİGARA İÇMEYİN VEYA HİÇ BİR TÜTÜNÜ KULLANMAYIN. Şayet sigara içiyorsanız hemen bırakın içmiyorsanız sigara dumanından uzak durun. 2. BASAMAK: BOL MİKTARDA MEYVE SEBZE TÜKETİN. En azında günde 5 porsiyon sebze ve meyve tüketin. 3. BASAMAK: DÜŞÜK YAĞLI YİYECEKLERİ SEÇİN. Yiyecek ve içeceklerde düşük yağ oranı taşıyanları seçin, kırmızı et ve et ürünlerini kesin,daha az kek,bisküi, pasta tüketin. 4.BASAMAK: FİZİKSEL OLARAK AKTİF OLUN. Sağlıklı bir yaşam için aktif olmak akciğer kanser riskini azaltır Önerilen haftada bir kez mutlaka egzersiz yapın. 5.BASAMAK: ALKOL KULLANIMINI AZALTIN. Erkekler günde iki, bayanlar günde birden daha az alkollü içecek tüketin. Yüksek oranda alkollü içecek tüketimi beraberinde sigara tüketimini de artırmaktadır. DİYET VE AKCİĞER KANSERİ Sigaranın yanı sıra bazı diyetsel faktörler de akciğer kanser riskini attırmaktadır. Özellikle artmış oranda hayvansal yağ, kolesterol ve alkol kullanımı sayılabilir. Fazla sebze ve meyve tüketimi ile akciğer kanseri gelişimi riski önemli ölçüde azaltılabilinir. Önlenebilirlik oranı % 20 â 33´ e ulaşılabilmektedir. Bu grup sebze ve meyvelerin içerdiği vitaminler: Karotenoidler: Karatenoidler özellikle havuç, koyu yeşil yapraklı sebzeler, domates, kırmızı biber, incir kavun ve kaysıda bol miktarda bulunur. C vitamini: Biber, Brokoli, Ispanak, Brüksel lahanası, turunçgillerde bulunur. E Vitamini: Bitkisel yağlar; mısır gevreği, nohut, bu vitaminde zengindir. Selenyum: Fındık, Balık, Yumurtada bulunmuştur. Dengeli bir diyetle beslenme yerine bunları içeren bir takım maddelerin alımasının kanser riskini azalttığına dair kanıt yoktur. Sağlıklı ve dengeli beslenmenin yanı sıra yüksek derecede fiziksel aktivite kuvvetle muhtemel riskinizi azaltacaktır.
