BABAI AYAKLANMASI BABA ILYAS - BABA ISHAK Baba Ilyas yandaslarinin 1239.da baslattagi ve Anadolu Selcuklu tarihinde bir dönüm noktasi olusturan büyük Türkmen ayaklanmasidir.Yankilari yüzlerce yil süren ayaklanma özellikle dinsel alanda izler birakarak Bektasilik gibi tarikatlarin olusumunu etkilemis kirsal kesimlerde yayilmasina yardimci olmustur. Türkmenler arasinda görüsleri hizla yayilarak cevresinde büyük bir kitle toplayan lider Baba Ilyas di.Yesevi Tarikatina bagli ve bu düsünceye göre yetismis olan Baba Ilyas, Horasandan Anadoluya göc etmis bir dervistir. Tanri sevgisini ,dinin kati kurallariyla sekillenemeyecegini, Insannin ancak kendi gönlünce bu aski bu sevgiyi yarata bilecegini söylüyordu.. Baba Ilyasin inancina göre toplumda kadin erkek ayrimi yoktu. Bunlarin esit oldugu toplum bir bütündü. Fakat Anadolu daki Selcuklular ve onlarin egemenligindeki beylikler, böyle olmasi gereken din anlayisindan ayrilmislar, güclüler yeryüzünü kendi aralarinda paylasmislar ve böylece kendi lehlerine estligi ortadan kaldirmislardi.Halbuki amac bütün insanlar esit kardesce ve elbirligi ile üreterek baris icinde yasamalari olmaliydi. Baba Ilyasin bu görüs ve düsünceleri cevresini cok etkiledi. O yillardaki Mogol istilasi yüzünden Horasan bölgesinde yasayanlar Anadoluya göc etmislerdi. Anadolu Selcuklu devleti Bu yeni gelen göcmenlerden rahatsiz olmus daha batiya gecmelerine engel olmustu. Anadoludaki yerli halk ve daha önce buraya gelen göcmenlerle güc birligi yaparak . daha sonra buraya gelen göcmenlerle ellerindeki otlak arazileri paylamak istemediler. Böylece son gelen Türkmenler Güney dogu Anadoluda sikisip kaldilar ve yigilmaya basladilar. O günkü cografi kosullarinda gecim kaynaklari olan hayvancilikda ,hayvanlari icin yeterli otlak bulamadilar ve yoksulluk icine düstüler. Aralarinda cikan anlasmazliklarda Selcuklu devleti tarafsiz davranmadi . Bunun sonucu göcerler Selcuklu devletine vergi vermemeye ve buyruklarini dinlememeye basladilar Topraklara sahip cikan yerlesik Türkmenler ve yerli halklar arasinda yer, yer catismalar yasandi.Bu durum anlasmazliklarda Selcuklu Devleti yerli göcmenlerden yani daha önce burayi yurt yapmis ilan Türkmenleden yana tavir koyuyor onlari destekliyor digerlerini cezalandiriyordu. Ve bunun yanir sira Selcuklu sultani II Giysettin Keyhüsrevin halki ezen adaletsiz yönetimi , yoksul ve haksizliga ugrayan cok genis Türkmenleri devlete karsi isyan ettiriyordu. Huzursuz halk arasinda Baba Ilyasin düsünceleri hizli bir sekilde yayildi.Halifesi Baba Ishak ise, halki bu düsünce etrafinda örgütlüyor ve Selcuklu devletinin haksiz yönetimine karsi ayaklandirmaya hazirliyordu.Türkmenlerin maddi ve manevi olarak destekledikleri Baba Ilyas in görüs ve düsünceleri icin ayaklanmanin baslamasi yönünde bir isaret bekliyorlardi.Yönetimine karsi bir ayaklanma hazirliginda oldugunu duydugu,II. Kiyasettin Keyhüsrev in askerlerinin 1239.da ansizin Baba Ilyasin üzerine saldirmasi , Ayaklanmanin baslamasina sebeb oldu. Baba Ilyasin ayaklanma cagrisina Türkmenlerin yanir sira , Halep Antep yöresine daha önce sürülen Harezm Türkmenleride katilinca ayaklanma cok büyük oldu.Elbistanda yenilen Selcuklular Sivasi Baba,i lere birakarak geri cekildiler.Ardindan Amasya ve Kayseri yöresi de Baba,i lerin eline gecince, II. Kiyasettin Keyhüsrev Konyadan uzaklasmak zorunda kaldi Ayaklanmanin bastirilmasi icin Amasya subasiligina atanan , Mubarizettin Armagan Sah tarafin dan Baba Ilyas yakalanarak kale duvarina asilip öldürüldü. Bundan sonra Baba,i ler , ayaklanmanin siddetini artirarak Kirsehire dogru ilerlemeye basladilar.Ama Selcuklu ordusu bu arada derlenip topallanmis,Ücretli Frank askerlerinin orduya katilmasiylada güclenmisti.Kirsehir tarafinda yapilan savasi selcuklular kazandi. Baba Ishak bu savasda öldürüldü (1240 ) Babai, lerin büyük cogunlugunun kilicdan gecirilmesiyle ayaklanma sona erdi.Bu ayaklanma ile daha önceki saldirilarla gücsüzlesen, Selcuklular dahada sarsildilar. Anadolu Mogul istilasina ugradi. Ayaklanmanin bastirilmasindan sonra Babai inanci etkisini uzuzn zaman sürdürdü.Toplumdaki degisik inanclari zamanla kendi icinde eriterek ve kaynastirarak bir dinsel akima dönüstü. Baba Ilyasin yandaslari Anadolunun degisik yerlerine dagilarak, zaviyeler kurdular.Kirsal kesimde Tokat Amasya Sivas dolaylarin da, daha sonra bati Anadolu da ve XIV. Yüzyildan baslayarak Balkanlardaki müslümanlar arasinda bu düsünceler kurumsallasdi. Baba Ilyas ve Baba Ishak in daha sonraki zamanlarda , Bektasilik adiyla ortaya cikacak kurumun ve bu tarikatin düsünce ve inanc ortamini yaratan Hünkar Haci Bektas Velinin öncüsü oldular. Rumeli Bektasileri arasinda, Baba Ishak yanliz bir inanc kurucusu olarak degil ayni zamanla Toplumda düzeni saglayan kisi olarak saygi gördü.. Baba Ilyasin halifelerinden Edip Alinin ise Osmanli devletinin kurulusunda önemli bir yeri vardir. BABAILIK Mogal istilasi öncesinde Anadoludaki Türkmenleri etkiliyen ve Türkiyenin toplumsal ve kültürel tarihinde önemli yeri olan dinsel ve toplumsal harekettir. Amasya nin Cat köyüne yerlesen, Baba Ilyasin Siyasal bir boyut kattigi asiri siilik, yerel inanclar ve samanlikdan kaynaklanan görücleri, kendilerinin islam öncesi inanc ve geleneklerini büyük ölcüde koruyan Türkmenler arasinda etkili oldu. Kentlerdeki yerlesik halka dayanan bir devlet kuran Selcuklularin disladigi Türkmenler Peygamberlik mertebesine yüksettikleri ve Baba Resul diye adlandirdiklari Baba Ilyas ve halifesi Baba Ishak in önderliginde Selcuklu devletini temelinden sarsan büyük bir ayaklanma baslattilar. BABA,I ler AYAKLANMASI. Kirmizi baslik, siyah cübbe ve nalin giyen , Hz Aliye asiri deger veren ona bagli olan ve yücelten anadolu insanlari. Baba,i lerin din ve tasavvuf alanindaki düsünceleri tam olarak bilinmemektedir. Düsüncelerinin ve eylemlerinin kaynaklari;nedenleri Tasavvuf din ve siyaset alanindaki etkileri hakkinda farkli görüsler öne sürülmektedir. Bununla birlikde Bab,i ler ayaklanmasinin bastirilmasindan (1240 ) sonra gelisen Bektasilik tarikati icinde Baba,i, ligin ortadan kalkdigi kabul edilir