Delilik insan olmaktır, çünkü doğasına ve aldığı eğitime uygun olarak yaşayan kimse mutludur. Kendi doğal halinde yaşayan kimseye mutsuz denemez. ( ERASMUS ) ------------------------------------ Deliliğin doğası aynı zamanda onun yararlı bilgeliğidir; varlık nedeni aklın hemen yakınına yaklaşmak, sonunda ikisinin birlikte ayrılmaz bir metin oluşturacakları kadar ancak doğanın amaçlılığının keşfedilebileceği kadar da onunla aynı özden hale gelmektir; türü korumak için deliliği sevmek gerekir; siyasal bütünlerin iyi bir düzen içinde olmaları için tutkunun hezeyanları gerekir; zenginlikler yaratmak için meczup açgözlülükler gerekir. Böylece bütün bu bencil düzensizlikler bireyleri aşan bir düzenin büyük bilgeliğinin içine girmektedir... MİCHEL FOUCAULT (Delilğin Tarihi) ------------------------ 13 Nisan 2008 tarihinde Hürriyet gazetesinde yayınlanan bu yazıyı öneminden dolayı sizlerle paylaşıyoruz. KİM DELİDİR KİM VELİ HİÇ BELLİ OLMAZ --------------------- KİM DELİDİR KİM VELİ HİÇ BELLİ OLMAZ Tiyatrocu ve sinemacı Ali Sürmeli aylar önce, "Bir deli varmış Tunceli?de. Adı Sevuşen. Halk onu o kadar çok seviyormuş ki, ölümünden sonra heykelini dikmişler" diye anlattı. Tunceli?ye gidip Sevuşen?in hikayesini araştırarak sinemaya aktarmayı planlıyordu. Bunu Tuncelili arkadaşım Hasan Aral?a aktarınca, hikaye daha da ilginçleşti. Çünkü Aral?ın rahmetli annesi çok saygı duyarmış Sevuşen?e. "Oğul unutma, kim delidir, kim veli, belli değildir" dermiş. Araştırınca ortaya çıktı: Sevuşen?in ölümü derin bir boşluk yaratmıştı Tunceli?de. Halk onun yerine yeni bir deli arayışındaydı. Bir kısmı Baba Bertal adlı şahsın Sevuşen?in yerine geçmesinin uygun olacağını düşünüyor, bir bölümü ise, "Bertal çok yaşlandı. Tunceli?nin genç ve dinamik bir deliye ihtiyacı var" diye Deli İbo namlı kişinin bu postekiye oturması gerektiğini iddia ediyordu. Sonunda Baba Bertal?in tahta geçmesine, Deli İbo?nun da veliaht olmasına karar verilmişti. Bütün bunlar bize tuhaf gelebilir ama Sarı Saltuk, Düzgün Baba ve Munzur Baba gibi velilerin ocağı olan Tunceli?de deliler mukaddes sayılıyor. Çünkü onların, dünyayla ilişkisini kesmiş, mal, mülk, iktidar arzusunu aşmış olduklarına inanılıyor. Bu biraz da Alevi inancında yer alan bir felsefe. Örneğin Hacı Bektaşı Veli, çocukların ve illa ki delilerin korunması gerektiğini söylüyor. Bu inanışlar, eski şaman ve pagan geleneğinden evrilerek Alevi kültürü içine yerleşmiş. Bölgede binlerce yıl hakim olan Zerdüşt dininde de benzer bir inanış bulunuyor. Tunceli?de yeni jenerasyon delilerle ilgili gelişmeleri öğrenince, bu kente gittik. Palavra Meydanı?nda, Tunceli milletvekili Kamer Genç?in de yapımına katkıda bulunduğu Sevuşen heykelini gördük, onun tahtına çıkmış olan Baba Bertal ve veliahtı Deli İbo ile görüştük. Ve sonunda, eğer bir gün dellenirsek kesinlikle gelip Tunceli?ye yerleşmeye karar verdik... HEYKELİ DİKİLEN EFSANE DELİ SEVUŞAN Adı Hüseyin Tatar. Seyid olduğu, yani Hz. Ali ile Hz. Fatma?nın oğlu Hz. Hüseyin?in, yani Hz. Muhammed?in soyundan olduğu söyleniyor. Bu yüzden halk arasında önceleri Seyid Hüseyin veya Seyid Vuşeyn diye çağrılıyor. Bu nam daha sonra kısaltıla kısaltıla Sevuşen?e kadar geliyor. 1930 doğumlu. Mazgirt?in Aktuluk köyüne bağlı Beydamı mezrasında doğmuş. 1938 Dersim isyanında köyü bombalanmış. Bombalardan biri evine isabet etmiş. Çok korkan Hüseyin yıllarca, çok darda kalmadıkça kapalı bir yerde yatamamış. 1950?lerin ortasına kadar köyünde yaşamış. Askerlik dönüşü eşinin bir başkasıyla birlikte olduğunu öğrenince köyü terk edip kendini yollara vurmuş. Sakin, sessiz bir tabiata sahipmiş. Üstüne çok gelinmediği sürece sesini çıkarmaz, kimseden yemek istemezmiş. Genç bir kadın hastalanmış. Ankara?ya İstanbul?a götürmüşler, doktorlar, "yatağında ölsün" demiş. Dönmüşler Tunceli?ye. Yağmurlu bir gün, sobada çay demlemişler. Hastanın başındaki beş kişi altı bardak çay koymuş. "Biri çayını bitirince altıncı çayı da içer artık" demişler. O sırada kapı çalınmış. Sağanağın altında sırılsıklam olmuş Sevuşen, tas gibi tuttuğu avuçları suyla dolu, içeri girmiş ve elindeki suyu hastanın başından aşağı dökmüş, "dermanın yağmurla geldi, iyileşeceksin" demiş. Sonra oturmuş sedire ve "benim için çay koymuşsunuz" diyerek sobanın yanındaki altıncı bardağı alıp içmiş, çıkmış gitmiş. Ertesi gün genç kadın, herkes uyurken kalkmış ve çocuğunu emzirmeye başlamış... O DA SENİ SEVİYOR TUNCELİ?DE BEKLİYOR Gencin biri bir kıza aşıkmış. Ama birkaç ay sonra kızın ailesi Almanya?dan gelip kızlarını alıp götürmüş Almanya?ya. Genç de kendini dağlara bayırlara vurmuş. Bir gün Munzur?un üstündeki asma köprülerden birinde canına kıymayı düşünürken omuzunda bir el hissetmiş. Bakmış ki Sevuşen yanında. "O da seni seviyor, Tunceli?de bekliyor" demiş. Genç adam koşa koşa şehre gelmiş, gerçekten de sevdiği kızın döndüğünü öğrenmiş. Bir sene sonra evlenip Almanya?nın yolunu tutmuşlar. Geçen yaz, Munzur Festivali sırasında 28 ve 23 yaşında olan iki çocuklarıyla Tunceli?ye gelip Sevuşen?in mezarını ziyaret etmişler. Aynı yıllarda çok çetin bir kış geçirmekteymiş Dersim diyarı. Sevuşen?e demişler ki, "Baba bu gece kar geliyor. Gel bir damın altında yat." "Ben sokakların misafiriyim" diyerek kabul etmemiş. Ama Tuncelililer, allem edip kallem edip bir damın altına yatırmışlar. Yanına bir soba kurup üstüne de yün bir yorgan örtmüşler. Sabah Sevuşen?i yattığı yerde bulamamışlar. Bir de bakmışlar ki bahçede üstüne paltosunu atmış uyuyor. Tunceli Belediye Başkanı Songül Erol Abdil, annesinin şahit olduğu bu olayı şöyle anlatıyor: "Ben böyle şeylere inanmam. Ama anam kendi gözleriyle görmüş. Şehrin dört bir yanı karla örtülüymüş. Bir tek onun yattığı yer kupkuruymuş..." Daha neler neler... 12 EYLÜL DARBESİNİ 1938 SÜRGÜNÜ SANDI Sevuşen bir sabah uyanmış ki şehirde in cin top oynuyor. Emniyet Müdürlüğü?nün önüne gidip eline geçirdiği taşları savurmaya başlamış. Bir yandan da, "Ne yaptınız milletime, 38 geri mi geldi" diye bağırıyormuş. Polisler çıkıp, sokağa çıkma yasağı konulduğunu söylemişler. İnanmamış. Alıp yanlarına tek tek kapıları çaldırmışlar. Her kapı açıldığında, "Haaa Haydar buradasın. Fatma da evinde. Bebeler nerde? Haaa onlar da burada" diyerek rahatlamış. Sonra oturmuş Palavra Meydanı?na ve "Bir çift gögerçin (güvercin) havalansa / Yanık yanık koksa karanfil" diye bir türkü tutturmuş. 1994?te öldüğünde, cenazesine 27 bin nüfuslu Tunceli?de 10 binden fazla kişinin katıldığı söyleniyor. Onu çok seven hemşerileri, Palavra Meydanı?nın bitişiğindeki küçük alana bir heykelini dikmiş. HEYKELİNİ YAPTIRAN KAMER GENÇ: TUNCELİ?NİN SEMBOLÜ DELİ DEĞİL ERMİŞ Tuncelililer, eski hükümet meydanına kendi aralarında Palavra Meydanı diyorlar. Sevuşen?in heykeli bu meydana açılan küçük bir alanda. 1995?te yapılan heykelin masrafını Tunceli Milletvekili Kamer Genç karşıladı. Heykelin yanındaki çeşme mumlarla dolu. İnsanlar, mum dikerek dilekte bulunuyor. Kamer Genç, şunları söylüyor: "Sevuşen Tunceli?nin sembollerindendir. Deli değil ermiştir. Manisa Tarzanı gibidir. İnsanları ve tüm mahlukatı seven bir adamdı." HERKES MEZAR BAŞINDA DİLEK TUTUYOR Savuşen?in kentin dışında asri mezarlıktaki mezarı ziyaret yeri. Mezarın yanı başına, 14-15. yüzyıllarda hüküm sürmüş Akkoyunlu medeniyetinden kalma bir koyun heykeli getirilip konulmuş. Kabir, perşembe günleri ziyaret ediliyor. Mezarın taşı yakılan mumlardan dolayı kararmış. Mezar taşını üç kez öpüp aynı yere başlarını koyan ziyaretçiler, Sevuşen?in ölüsünün de bir kerameti olduğuna inanıyor.
Bu guzel paylasımın ıcın tesekkurler erhan.. anladımkı Dersım'ın her kosesınde bır hıkaye var ...ne mutlu sıze memleketınızde boyle buyuk yureklı ınsanlarınız var.. ruhu sad olsun Sevuşen'ın bende dua edıcem o velı'nın hurmetıne belkı benımde dılegım kabul olur !
işte böyle gülüş. Bizim delilerimiz bile bizim için değerli. akıl ne yaşta ne makamda nede mülkle ediniliyor.. Bizim dersim yöresinde akılsızca bi iş yapana halk dili ile söylenen bir söz vardır... **qıl serdo çino-kafasında akıl olmamak
