ALEVİ ÖZDEYİŞLERİ Ara Bul. Kendini bil. Kadınları okutunuz. Asil kör, nankördür. Doğruluk dost kapısıdır. Güzel nur gönülden gelir. 72 millete bir nazarla bak. Tanrı insanin gönlündedir. Murada ermek sabırla olur. Eline, Diline, Beline sahip ol. Her ne arar isen kendinde ara. En büyük keramet çalışmaktır. Hakikatte sevip sevilen Hak´tir. Okunacak en büyük kitap insandır. Ol söz verme, öl sözünden dönme. Ãnsanin cemali sözünün güzelliğidir. Marifet Ehli´nin ilk makamı Edeb-dir. Hiç bir milleti / insani ayıplamayınız. Çalışmadan geçinenler bizden değildir. Nefsine ağır geleni, başkasına uygulama. Bizim meclisimizin tarafı yoktur (kıblesi) Ellerin kâbesi var, benim kâbem insandır. Yolunuza dizinizle değil kalbinizle bağlanın. Ãlimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır. Aç gözlüler ömürleri boyunca yoksul sayılır. Düşünce karanlığına ışık tutanlara ne mutlu. Bir olalım, iri olalım, diri olalım, gür olalım. Özü sözü doğru olmayanın imanı da ek******. Ya göründüğün gibi ol, ya olduğun gibi görün. Düşmanınızın dahi insan olduğunu unutmayınız.
İlim; güzel bir mîrâs genel bir ni'mettir. İnsaf ihtilâfı giderir ülfeti getirir. Adâlet; îmânın başıdır ihsânın birleştiği noktadır ve îmânın en yüksek mertebesidir. Ãlim; sözü işine uygun olandır. Ãlim ilme doymaz. Hikmet; akıllıların bahçesi ermişlerin mesîresidir gezinti yeridir. Akıllı; şehvetten uzaklaşan âhıreti dünya ile değişmeyendir. Akıllı yalnız ihtiyâcı kadar ve delille konuşur sâdece âhıretinin ıslâhı için çalışır. Akıllı günâhlardan sakınır ayıplardan uzak durur. Cömertlik günâhları siler kalblere sevgi eker. Câhil; dayakla uslanmaz nasîhatlerden payını almaz. İlim; insanı akla götürür kim ilim öğrenirse akıllanır. İlim; rûhu ihyâ eder diriltir. Aklı aydınlatır cehâleti öldürür. Zulüm; ayakların kaymasına ni'metin yok olmasına milletlerin helâkine sebep olur. Gerçek mü'minin sevgisi kızması birşeyi alması yapması ve terki hep Allah için olur. Kâmil mü'min gizli şükür eder belâya karşı sabır eder ümîd hâlinde iken bile korkar. Akıllı kimse ibâdetle nefsin arzusuna karşı gelendir. Câhil kimse günâh işleyerek nefsin arzusuna uyandır. Allaha kavuşmak kötü insanlardan uzak durmakla olur. İhtiraslı kimse bütünüyle dünyaya mâlik olsa bile yine fakîrdir. Doğruluk İslâmın direği îmânın desteğidir. Allahın azâbından korkmak müttekîlerin takvâ sahiplerinin nişânıdır. Dînin esâsı emâneti yerine vermek sözünde durmaktır. Hased eden dâimâ hastadır cimri insan dâimâ fakîrdir. Başa kakan nefret ateşini körükler. Kanâatkâr olmak boyun eğme zilletinden daha hayırlıdır. Olgunluk üç şeyde gereklidir: Musîbetlere sabır isteklerde aşırıya kaçmamak ve istiyene vermektir. Yumuşaklık durulmayı çabuk sağlar ve zor olan şeyleri kolaylaştırır. Ãlim câhili hemen tanır çünkü daha önce o da câhildi. Câhil âlimi tanımaz çünkü daha önce âlim değildi. Akıl ve ilim birbirinden ayrılmayan ve zıt olmayan iki kardeş gibidir. Ãmân ve hayâ birbirinden kopmayan bir bütündür. Ãmân ve ilim ikiz kardeş ve birbirinden ayrılmayan arkadaş gibidir. Öfke tutuşturulmuş bir ateş gibidir. Her kim ki öfkesine hâkim olursa onu söndürür ve her kim onu salıverirse ilk yanan kendisi olur. Ahmaklık dermânı bulunmayan bir dert şifâsı olmayan bir hastalıktır. Allah için kardeş olanların sevgisi sebebi dâim olduğu için devam eder. Dünya için kardeş olanların sevgisi sebebi devam etmediği için kısa sürer bir an gelir son bulur. Akıllı sustuğu vakit tefekkür konuştuğu vakit zikir eder baktığı vakit de ibret alır. Kendisi amel etmeksizin Allah yoluna çağıran kişi oksuz yaya benzer. Sükût sana vakar kazandırır ve seni özür dileme zahmetinden kurtarır. İhtiras gâfillerin kalbinde şeytanların sultânıdır. Hasedcilerin en ehveni hased ettiği kişinin elindeki ni'metlerin yok olmasını ister. İlim insanı Allahın emrettiği şeylere götürür zühd ise o şeylere erişilmesini kolaylaştırır. Korkaklık ihtiras ve cimrilik Allaha karşı kötü zannın bir araya getirdiği kötü arkadaşlardır. Mal harcandığı kadar sâhibine ikrâmda bulunur. Kişinin yaptığı cimrilik kadar ona ihânet eder. Fakîh öyle biridir ki insanları Allahın rahmetinden ümitsizliğe düşürmez ve onları Allahın rahmetinden yüz çevirtmez. Mal ve çocuklar dünya hayâtının zînetidirler. Sâlih amel de dünyadan âhırete götürülen mahsûldür. Allah için seven bir kardeş en yakından daha yakın anne ve babalardan daha merhametlidir. Amel eden câhil kişi yoldan başka yerde yürüyen gibidir. Bu yürüyüşü ona ihtiyâcından uzaklaşmaktan başka birşey kazandırmaz. İnsan sözü ile tartılır veya işi ile değerlendirilir. Seni zînet yönünden ağır getirecek şeyi söyle ve kıymetini artıracak şeyi yap. Yalancı sözünde suçludur isterse delîli kuvvetli ve ağzı lâf yapan biri olsun. İstişâre danışma sana rahatlık başkasına yorgunluktur. Dünya mü'minin hapishânesi ölüm hediyesi Cennet de varacağı yerdir. Dünya kâfirin Cenneti ölüm korkulu rü'yâsı Cehennem de varacağı son duraktır. Allaha tâatle uğraşmak en kârlı iş doğru konuşan dil ise en güzelidir. Gaddarlık herkes için kötü bir şeydir. Şan şeref sâhibi ve büyük zâtlar için daha çirkindir. Takvâ dîni ıslâh nefsi muhâfaza eder ve mürüvveti süsler. Akıllı; alçak dünyadan el çeken Cennet-i a'lâya göz dikendir. Sabır en güzel huy ilim en şerefli süs eşyasıdır. Kalblerin gafletine gözlerin uyanık olması fayda vermez. Sıkıntıya düşmeden önce emniyet tedbirini alan kimse ayağını sağlam yere basmış olur. Sabır insanın başına gelene katlanması demektir. Onu kızdırana karşı da kendisine hâkim olmaktır. Korku kaderi değiştirmez yalnız sevâbın yok olmasına sebep olur. İhtiras rızkı artırmaz. Kârlı olan dünyayı âhıretle değiştirendir. Cimri dünyada kendi nefsine cömert davranmaz bütün malını mîrâsçılara vermeye râzı olur. Mal sâhibini dünyada yükseltir âhırette alçaltır. Hased bir dert ve hastalık olup hased eden veya olunan helâk olmadıkça çâresi bulunmaz. Günâhlar birer dert olup devâsı istigfârdır. Sabır iki kısımdır: Sevmediğin şeye sabretmek ve sevdiğin şeye sabretmek. Sabır en güzel îmân kisvesi ve insanların en şerefli ahlâkıdır. Şek şüphe yakîni bozar îmânı yok eder. Mürüvvet; insanın kendisini lekeleyecek şeylerden kaçınması ve güzellik kazandıracak şeylere yaklaşmasıdır. Cömertlik ve cesâret şerefli maksatlar olup Allahü teâlâ bunları sevdiği ve denediği kişilere ihsân eder. Sıkıntıya karşı sabır etmek bolluk ânındaki âfiyetten daha efdaldir. Akıllı iyiliklerini canlandıran kötülüklerini öldürendir. Tûl-i emel fazla yaşama arzusu serâb gibidir bunu gören su sanıp aldanır. İyiliği tamamlamak yeniden başlamaktan daha hayırlıdır. Kendi nefsinden râzı olan aldanmıştır. Ona güvenen mağrûr ve yolunu şaşırmıştır. Gerçek dost ayıbını görüp nasîhat eden gıyâbında seni koruyan ve seni kendisine tercîh edendir. Ahmaklık; herşeyi fuzûliymiş gibi hiçe saymak ve câhil insanlarla arkadaşlık kurmaktır. Allah için dost olan kişiye doğru yolu gösteren fesattan uzaklaştıran ve ibâdetlerinde yardımcı olandır. İlim maldan daha hayırlıdır. İlim seni sen de malı korursun. Fazîlet; çok mal ve büyük işlerle değil güzel kemâliyet ve hayırlı işlerle olur. İslâmiyet teslimiyettir. Teslimiyet yakîndir. Yakîn tasdîktir. Tasdîk ikrârdır. İkrâr edâdır yerine getirmektir. Edâ ise ameldir. Fazîlet en iyi maldır. Cömertlik en güzel mücevherdir. Akıl en güzel zînettir. İlim en şerefli meziyettir. Adâlet halkın dirliği ve düzeni idârecilerin süsü ve güzelliğidir. Akıllı kimse; dilini kötü söz ve gıybetten koruyan mü'min; kalbini şek ve şüpheden temizleyendir. İyilikle emretmek insanların en fazîletli amelleridir. İffet; nefsin koruyucusu ve kinlerden paklayıcıdır. Sabır iki kısımdır; belâya sabır iyi ve güzeldir. Bundan daha güzeli harâmlara karşı sabırdır. Harâmlardan çekinmek akıllıların şânı şereflilerin tabiatındandır. Allah korkusundan dolayı göz yaşı dökmek kalbi nûrlandırır. Tekrar günâh işlemekten insanı korur. Yaptığı günâh bir işle öğünmek o günâhı yapmaktan daha kötüdür. Ãrifin yüzü nûr ve tebessüm kalbi korku ve hüzün doludur. Dünya; güzel aldatıcı ve geçici bir serâb çabuk yıkılan bir dayanaktır. Sevgi kalblerin birbirine yakınlaşması ve rûhların ünsiyetidir. Yumuşaklık öfke ateşini söndürür. Hiddet ise öfke ateşini körükler. Mü'min baktığında ibret alır. Bir şey verilirse şükür eder. Musîbet ve belâya uğrayacak olursa sabır eder. Konuşacak olursa Allahü teâlâyı hatırlatır. Akıl mü'minin dostu; ilim vezîri sabır askerlerinin komutanı ve amel ise silâhıdır. Ãmân ile amel ikiz kardeş olup birbirinden ayrılmazlar. Hased edenin sevgisi sözlerinde görülür. Kinini işlerinde gizler. Adı dost fiili düşmancadır. Yumuşak başlı olanlar; en sabırlı derhal affedici ve en güzel huylu olan kimselerdir. Allahü teâlâdan hayâ etmek insanı Cehennem azâbından korur. Gaflet insana gurûr getirir helâke yaklaştırır. Mü'min dünyaya ibret gözü ile bakar. İhtiyâcı için karnını doyurur. Dünyadan konuşulduğu vakit nefret ve tenkid kulağı ile dinler. Fazîlet gücü yettiğinde affetmektir. Hayâ ve cömertlik ahlâkların en efdalidir. Kötü insan hiç kimseye iyi zan beslemez. Çünkü o herkesi kendisi gibi görür. Kâmil olan kimse aklı arzu ve isteklerine galip gelendir. Söz ilâç gibidir. Azı faydalı çoğu zararlıdır.
